Кыш – жылдын эң суук мезгили, анда Жердин огу Күндөн эң көп кыйшайган учуру болуп саналат. Бирок кыш бир гана суук эмес, ошондой эле сезондун кызыктуу учуру.
1. Кыш үч жолу башталат. Кеп метеорологиялык, астрономиялык же календарлык кыш жөнүндө болуп жатканына жараша “кыштын башталышы” деп эсептелүүчү түрдүү даталар бар. Жердин Күндүн айланасындагы орбитасы менен аныкталган кыш 21 же 22-декабрга туура келген кышкы күн тоқушунда башталат. Метеорологиялык кыштын башталышы аба ырайы менен аныкталат. Ооба, белгиленген дата – 1-декабрь – календардык кыштын башталышын көрсөтүү үчүн колдонулат.
2. Жер Күнгө эң жакын кышында болот Түндүк жарым шар кышында Күнгө эң жакын экенин билгенде таң калышыңыз мүмкүн. 5-январда Жер перигелийге жетип, 5-июлдагыга караганда Күнгө дээрлик 5 миллион километрге жакыныраак болот.
3. Эң төмөнкү температура Планетадагы эң төмөнкү температура Антарктидадагы Фудзи Дом изилдөө станциясынын жанында – минус 91,2 градус Цельсий боюнча катталды. Бул маалыматтар спутник аркылуу алынган.
4. Эң суук кыш 1940-жылдын кышы Орусияда өткөн кылымдагы эң суугу болду. Эпифанияга аз калганда, 17-январда Москвада термометрлер минус 42,2 градуска чейин төмөндөгөн. Аба ырайы катуу сууктан тышкары катуу шамал жана кар менен мүнөздөлгөн. Ошол жылы эгинге олуттуу зыян келтирилген, үшүккө чыдамдуу сорттор да мындай суукка туруштук бере алган эмес.
5. Нымдуу жана кургак кар эмне үчүн кээде бири-бирине жабышып, кээде бошоң болуп, майдаланып кетет деп ойлонуп көрдүңүз беле? Мунун себеби кар бүртүкчөлөрүнүн атмосфера аркылуу саякатында жатат. Кургак жана муздак атмосферадан өткөн кар бүртүкчөлөрү кичинекей жана күкүмдүү болуп, бири-бирине жабышпайт. Мындай кар кургак кар деп аталат. Мындай кар лыжа тебүү үчүн идеалдуу, бирок кар кишини жасооүчүн эмес. Кар бүртүкчөлөрү үшүктөн бир аз жогору температурада учат. Жерге түшкөндө алар четинен бир аз эрип, бири-бирине жабышып, чоң, оор кабыктарды пайда кылышат. Алардан оңой эле кар киши жасай аласыз.
6. Карда канча суу бар? Кардын курамындагы суунун так көлөмү кардын кантип пайда болгонуна жараша ар кандай болушу мүмкүн, бирок орто эсеп менен ар бир 1-1,5 сантиметр кардан 1 миллиметр суу алууга болот.
7. Сөздүн этимологиясы Орусча “кышкы” сөзүнүн индоевропалык тамырлары бар, грекче чеома – “кыш, бороон” деген негизге барып такалат. Тиешелүү грекче чео “төк” дегенди билдирет жана жамгырды билдирет. Кыязы, “жамгырлуу мезгил” анын түпкү мааниси болсо керек. Грек тилиндеги “кардын” мааниси хион “кыш” сыяктуу кийинчерээк өнүккөн – “кар жааган мезгил”. Англисче кыш деген сөз немисче Wintar сөзүнөн келип чыккан, ал өз кезегинде “ным” же “суу” дегенди билдирген wed тамырынан келип чыккан жана “жамгыр мезгили” деген мааниге да кайтып келет.